ÖZET Tokat kasabasının nüfusu 16. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar Anadolu’daki sair yerleşmelerin aksine yaklaşık 2.5 kat artarak 20 bine ulaşmıştır. Bu artışta kasabaya yönelik göçlerin etkili olduğu anlaşılmaktadır. Göç almasının sebepleri kasabanın ticaret yolları üzerinde bulunması, dokuma, deri, tekstil sanayi ve bakır işleme merkezi olması şeklinde sıralanabilir. 19. yüzyılın ortalarında kasabanın nüfusu %54.83’ü Müslim ve %45.17’si gayrimüslim olmak üzere toplam 19 bin kişidir. Bu rakam 1870’de 20 bine yükselmiştir. Kasabanın nüfusunun artışında ülkenin sair yerlerinden gelen gurbetçiler etkilidir. Özellikle Sivas ve Canik dahilindeki yerleşmelerden eğitim ve sanayide istihdam olmak amacıyla gelenler olmuştur. Daha az olmakla beraber kasabadan memuriyet yapmak üzere Erzurum, Amasya, Ankara ve İzmir’e gidenlere de tesadüf edilmektedir. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Anadolu’ya gelen muhacirlerin bir kısmı buraya yerleştirilmiştir. Muhacirler mevcut mahallelerin yanı sıra Muhacirin-i cedide gibi yeni kurulan mahallelere de yerleştirilmiştir. 1897’de kasaba dahilinde isyan ve karışıklıkların çıkmasında etkili olan Ermenilerden 55 kişi Trablusgarp’a sürgün edilmiştir. Bu olaydan sonra Ermenilerin bir kısmı Rusya veya Amerika’ya göç etmiştir. Arda kalan Ermeniler ise genel savaş esnasında güvenlik endişesiyle çıkarılmışlardır. 20. yüzyılın ilk çeyreğinde ise Rumların mübadeleyle tabi tutulması sonucu Tokat’ın nüfusu azalmış ve homojenleşmiştir. Bildiride 1800- 1924 sürecinde arşiv kayıtlarına istinaden kasaba dahilindeki nüfus hareketleri tespit edilip değerlendirilecektir.

SUMMARY The population of Tokat town, unlike other settlements in Anatolia, increased approximately 2.5 times from the 16th century to the 18th century, reaching 20 thousand. It is understood that migration to the town was effective in this increase. The reasons for immigration can be listed as the town's location on trade routes and being a center for weaving, leather, textile industry and copper processing. In the mid-19th century, the population of the town was 19 thousand people, 54.83% of which were Muslims and 45.17% were non-Muslims. This figure increased to 20 thousand in 1870. Expats from other parts of the country are effective in increasing the town's population. There were people who came especially from the settlements within Sivas and Canik for the purpose of education and employment in industry. Although less common, people from the town go to Erzurum, Amasya, Ankara and Izmir to work as civil servants. Some of the immigrants who came to Anatolia from the second half of the 19th century were settled here.In addition to existing neighborhoods, immigrants were also settled in newly established neighborhoods such as Muhacirin-i cedide. In 1897, 55 Armenians who were influential in the outbreak of rebellion and unrest within the town were exiled to Tripoli. After this incident, some of the Armenians immigrated to Russia or America. The remaining Armenians were removed due to security concerns during the general war. In the first quarter of the 20th century, the population of Tokat decreased and became homogeneous as a result of the population exchange of Greeks. In the paper, population movements within the town will be determined and evaluated based on archive records between 1800 and 1924.